Zgodnie z art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (dalej: „u.p.n.”):

„Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w art. 62 ust. 1 lub 3, są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek sprawcy, postępowanie można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości”.

Przesłankami umorzenia postępowania na podstawie art. 62a u.p.n. są więc:

1. posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych w ilości nieznacznej,
2. przeznaczenie posiadanych środków na własny użytek,
3. niecelowość orzeczenia kary wobec sprawcy ze względu na:
   1. okoliczności popełnienia czynu,
   2. stopień społecznej szkodliwości czynu

Ilość nieznaczna

Jest to pojęcie niezdefiniowane w ustawie. Oznacza to, że prokurator każdorazowo ocenia czy mamy do czynienia z ilością nieznaczną. Praktyka organów ścigania jest bardzo różna, dla przykładu w Warszawie zdarzają się umorzenia sprawy o posiadanie 10 gramów suszu konopi, zaś w mniejszych rejonach zdarza się, że prokurator lub Policja kierują do sądu akt oskarżenia w sprawie o mniej niż 1 gram suszu (np. w Słubicach, w związku z zatrzymaniem na przystanku Woodstock zdarzało się, że były kierowane akty oskarżenia o posiadanie 0,1 grama suszu zmieszanego z krajanką tytoniową, sic!).

Najczęściej spotykaną praktyką prokuratorów jest jednak umarzanie spraw o posiadanie do 1 grama suszu, przy czym nie tak rzadko zdarzają się umorzenia 2-4 gramów (np. w sprawie prowadzonej przez Prokuraturę Rejonową Poznań-Wilda w Poznaniu pod sygnaturą akt PR 2 Ds.2669.2017, postanowieniem z dnia 26 września 2017 roku zostało umorzone dochodzenie o posiadanie 3,95 grama netto). Umorzenie przez prokuraturę ilości większej niż 4 gramy zdarza się incydentalnie i może wynikać z innych, dodatkowych okoliczności, jak np. szczególne warunki i właściwości sprawcy, medyczny cel posiadania, uzależnienie sprawcy połączone z wyższym niż przeciętne “zapotrzebowaniem” na określoną substancję, podjęcie współpracy z organami ścigania itd.

Przy ocenie, czy ilość jest nieznaczna, znaczenie ma opinia biegłego z zakresu fizykochemii, który badając susz, wskazuje, ile tzw. “porcji” narkotyku można uzyskać. Biegli najczęściej wskazują, że jedna “porcja odurzająca” w przypadku suszu konopi wynosi od 0,3 do 1 grama, chociaż zdarzają się opinie, że już 0,1 grama stanowi jedną “porcję odurzającą”.

W przypadku, gdy część suszu stanowią łodygi, warto na tę okoliczność zwrócić uwagę biegłemu i prokuratorowi, gdyż nawet w sytuacji, gdyby zawierały one powyżej 0,2% sumy delta-9-THC oraz kwasu delta-9-THC-karboksylowego, (najczęściej) nie nadają się do uzyskania efektu odurzenia, a w konsekwencji nie powinny być objęte zarzutem. Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, aby sąd mógł wydać wyrok skazujący za posiadanie niezbędne jest ustalenie, że dany środek odurzający jest zdolny do wywołania efektu odurzenia – w przeciwnym razie nie mamy w ogóle do czynienia z środkiem odurzającym, tylko z irrelewantną prawnie “resztką” takiej substancji. Powyższe oznacza, że ilość suszu poniżej 0,3 grama lub susz w postaci łodyg nie kwalifikuje się do postawienia zarzutu z art. 62 ust. 1 u.p.n., albowiem są one bezwartościowe z punktu widzenia możliwości uzyskania efektu odurzenia (w żargonie prokuratorskim tzw. “bezetka”, czyli brak znamion czynu zabronionego).

Warto także przyjrzeć się wynikającej z opinii zawartości THC w suszu – im jest ona niższa, tym większa wagowo ilość będzie niezbędna do jednorazowego odurzenia. Powyższe stanowisko wynika m.in. z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2017 roku (III KK 73/17), w którym sąd, wyjaśniając pojęcie “znacznej ilości”, wskazał, że:

„Organ orzekający, ustalając znamię „znacznej ilości” środków odurzających lub substancji psychotropowych w rozumieniu art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2017 r., poz. 783 ze zm.), powinien brać pod uwagę nie tylko kryterium ilościowe, ale i jakościowe, a także i to, w jakim celu sprawca środki te lub substancje posiadał”

Kryterium jakościowe odnosi się więc do “jakości” suszu, tj. czy mamy susz o zawartości 0,5% THC, czy też o zawartości 23% THC. Niewątpliwie, aby uzyskać efekt odurzenia poprzez palenie suszu 0,5%, potrzeba takiego suszu znacznie więcej, niż w przypadku konopi o wysokiej zawartości THC.

Wracając do praktyki organów ścigania należy niestety stwierdzić, że wielokrotnie, pomimo solidnej argumentacji obrony, większość prokuratorów bezrefleksyjnie uznaje za ilość nieznaczną do 1 grama suszu, opierając się wyłącznie na kryterium wagowym. W “negocjacjach” z prokuratorem można się wówczas na przykład dowiedzieć, że:

1. “u nas jest taka praktyka”;
2. “gdybyśmy umarzali wszyscy tak samo, np. do 10 gramów, to potrzeba by było o połowę mniej prokuratorów i policjantów”;
3. “ja się z panem mecenasem prywatnie zgadzam, ale nie podpiszę się pod umorzeniem 10 gramów”;
4. “jak dla mnie to powinno to być legalne, dla dopóki nie jest, to każdy z nas wykonuje swoją pracę”;

Należy pamiętać, że prokuratura jest organizacją ściśle hierarchiczną, więc często jest tak, że prokurator tylko pozornie ma decyzyjność w zakresie umorzenia tych kilku gramów. Oznacza to na przykład, że na umorzenie 1 grama nie potrzebuje zgody przełożonego, zaś przy większych ilościach taką zgodę winien uzyskać. Oczywistym jest też, że prokurator, co do zasady, nie pójdzie do swojego przełożonego, aby przekonywać  go o zasadności możliwie najkorzystniejszego zakończenia sprawy dla podejrzanego (jest to rola obrońcy, a nie oskarżyciela).

Co ważne, stanowisko sądu w przedmiocie umorzenia kilku gramów suszu, nierzadko  różni się od stanowiska prokuratury (w skrócie, sądy szerzej rozumieją pojęcie ilości nieznacznej i umarzają większe ilości, niż prokuratorzy). Jeżeli więc prokurator kieruje do sądu akt oskarżenia o posiadanie 2-10 gramów suszu, warto rozważyć podjęcie próby przekonania sądu o zasadności umorzenia. Przepis art. 62a u.p.n. jest adresowany nie tylko do oskarżyciela, ale także do sądu, który na tej podstawie może umorzyć postępowanie.